BRIEVEN AAN BEATRICE

Een zoektocht naar Dante's Florence

Florence is de stad van Dante. Hij werd er geboren in 1265, leerde er zijn Beatrice kennen en werd voor het leven verbannen in 1302. Een gebeurtenis die de stad liever vergeet; om de misschien wel beroemdste inwoner te verbannen is geen slimme zet, maar deze gebeurtenis bracht Dante er wel toe één van de belangrijkste werken uit de wereldliteratuur te schrijven; de Divina Commedia.

Tegenwoordig is voor Florence alles vergeven en vergeten. Na zijn dood is Dante in eer hersteld en sindsdien doet het Florentijnse stadsbestuur er alles aan om Dante's beenderen een plaats te geven in zijn geboortestad, in de lege graftombe in de Santa Croce. Of dit ooit gaat lukken is nog maar de vraag. De stad zend al sinds 1325 jaarlijks een kruik met olijfolie en een palmtak naar Ravenna, Dante's laatste rustplaats, om zijn beenderen terug te krijgen. Tot nu toe echter ieder jaar zonder enig resultaat.

Dit wil niet zeggen dat Dante niet zichtbaar is in de stad. Integendeel. Bijna op iedere straathoek vind je wel een meer of minder zichtbare verwijzing naar de grote dichter of zijn meesterwerk. De eerste zien wij bijna dagelijks wanneer we 's ochtends over de Ponte Vecchio lopen, richting de Uffizi. Halverwege de brug is goed verstopt en onopgemerkt voor toeristen een bordje te zien met het opschrift 'in sul passo d'Arno – Dante- Inf.. XIII.146.'. Een verwijzing naar Dante's Inferno, regel 146. Voor wie goed zoekt en om zich heen kijkt zijn verspreid door de stad dertig van deze plakkaten te vinden, telkens met een ander opschrift waarvan je de betekenis eenvoudig kunt opzoeken in je vertaling van de Commedia. Die je uiteraard altijd mee neemt naar de stad van Dante! Een kleine wandeling verder, op het plein tussen de façades van de Uffizi, zie je een beeldhouwwerk van Dante vergezeld door beelden van beroemde Toscaanse mannen als Galileo Galilei, Machiavelli, Da Vinci en Michelangelo.

Door de prachtige straten van Florence loop je naar de Duomo. De Basilica Santa Maria del Fiore zoals hij oorspronkelijk heet is vooral bekend door Vasari's fresco's van het Laatste Oordeel in de koepel, maar je vind er ook Domenico di Michelino's fresco van van Dante en de Divina Commedia. Vergeet wanneer je naar buiten loopt niet een blik te werpen op het Baptisterium, de doopkapel waar Dante en vele andere belangrijke tijdgenoten zijn gedoopt. En ga zeker ook op het Piazza di Duomo, tussen het Piazza delle Pallottole en de Via dello Studio, op zoek naar de Steen van Dante; een plakkaat met daarop de tekst ‘Sasso di Dante’. Dit is de plek van waaraf Dante de vorderingen van de bouw van de Duomo zou hebben gadegeslagen.

Dante heeft in meer kerken en basilieken een herinnering achter gelaten. Verstopt in de basiliek Santa Maria Novella vind je in de Cappella Strozzi, één van de prachtigste delen van de kerk, een fresco van het hiernamaals. Geheel opgezet volgens het dichtwerk van Dante, met de indeling van het Inferno, Purgatorio en Paradiso en belangrijke personages als Minos. De Santa Croce herbergt naast de grafmonumenten van onder andere Michelangelo, Machiavelli en Galilei het lege grafmonument voor Dante (leeg inderdaad, dankzij het eeuwige dispuut met Ravenna).

Wanneer je weer terug loopt richting de Arno zie je in de Via del Corso het huis van de familie van Dante's geliefde Beatrice, het Palazzo Portinari. Op de façade staat in Dante's versregels hun liefdesgeschiedenis beschreven: 'sovra candido vel cinta d’uliva | donna m’apparve, sotto verde manto | vestita di color di fiamma viva' (Purgatorio XXX 31-33). Enkele meters verder zie je ook Dante's huis met hierin het Museum van Dante, hoewel het in feite een herbouw is van het originele huis dat helaas verwoest is. Het museum herbergt artefacten die het leven en werk van Dante illustreren, maar is in feite minder indrukwekkend dan gehoopt.

Minder bekend maar vele malen interessanter is de Chiesa di Dante. Verscholen in de achterafstraatjes van Florence en vlakbij het Casa di Dante ligt ver weg van de toeristentrekkers dit kleine 11e eeuwse kerkje. Onbekend, maar van ontzettend groot belang voor Dante en het schrijven van de Divina Commedia. De belangrijkste ontmoeting uit zijn leven vond hier namelijk plaats; het moment waarop hij op een dag in mei 1274, negen jaar oud, voor aanvang van de mis een prachtig meisje zag, Beatrice Portinari. Zijn leven lang bleef hij verliefd op haar en zij zou zijn grote liefde en muze blijken. Zij trouwde echter met iemand anders en ook Dante huwde, met Gemma Donati. In zijn Commedia speelde  Beatrice echter een hoofdrol en ook zijn Vita nuova wijdde hij aan zijn liefde voor haar.

Mocht je ooit in Florence zijn en op zoek willen gaan naar Dante, vind je hier één van de mooiste herinneringen aan deze dichter. Eeuwen na de ontmoeting van Dante met zijn muze is in dit kleine kerkje nog de tombe van Beatrice te vinden, die de afgelopen jaren bijna een bedevaartsoord is geworden. Honderden jonge vrouwen, en wie weet ook mannen, bedelven Beatrices tombe met bloemen en vooral met brieven om haar om hulp te vragen in de liefde. Sinds vier jaar geleden de eerste briefjes werden achtergelaten zijn er nu honderden te vinden, in alle talen van de wereld. Sommigen zijn kort en vreugdevol, anderen lang en wanhopig. Maar één ding hebben ze gemeen; allen beschrijven de vurige hoop dat Beatrice hen kan helpen om de gunsten van hun geliefde te winnen.

 

De in eer herstelde Dante, met de lauwerkrans op het hoofd.

Het dagelijkse uitzicht op Dante tijdens de wandeling naar de Uffizi .

 Dante afgebeeld buiten de stadsmuren van de stad Florence. Een duidelijke verwijzing naar zijn verbanning in 1302.

Domenico di Michelino, Duomo

 Hemel, Hel en Vagevuur in de Santa Maria Novella.

Palazzo Portinari, het huis van Dante's geliefde Beatrice...

... en het Casa di Dante.

 Het schilderij in de Chiesa di Dante toont zijn ontmoeting met Beatrice. Hoewel hij op dit schilderij enige jaren ouder is dan de leeftijd van 9, waarop hij feitelijk zijn Beatrice ontmoette.

Een klein deel van de vele brieven en bloemen voor Beatrice, bij haar tombe in de Chiesa di Dante.

Boven en onder; Dante in het Palazzo Vecchio.

© Foto's door Aniek Rooderkerken